Русинский общественный деятель Ю. Шипович – А. Митраку 185 лет «Они будили русинский народ – Александер Митрак…» (1837-1913)

Русинский общественный деятель Ю. Шипович – А. Митраку 185 лет «Они будили русинский народ – Александер Митрак…» (1837-1913)

МИТРАКУ – 185 году

Они будили русинськый народ – Александер Митрак

Меже будителями нашого народа постава Митрака є єднов из майчестованых у историі края.

 Родив ся просвітитель 16 октовбра 1837 рока у фамилиі сященника Андрія Митрака, котрый перед сьым перебрав ся у Плоскоє из Ганьковиці (обыдва села у Березькому комітаті). 12 фебруара 1841 рока отець Андрій умер (простудив ся у церьковли).

По сьому сімя (котра налічовала четверо дітий) наново перебрала  ся жыти в Ужгород. Туй, в Ужгороді, умер брат будущого писателя, а сестры го жыли из ним по вшытких містах, де попував.

Хоть  Александр Митрак прожыв у Плоскому мало булше трьох рокув, сю містность пуздніше поминать из теплотов и добротов: «Вид здешней природы, напоминая мне место моего рождения, так отрадно подействовал на меня, что я почувствовал себя будто дома».

Ошколововав ся Митрак в Ужгородськуй (1847-1853) и Сатмарськуй (1853-1859) гимназіях. Кончив Ужгородську богословську семінарію. У 1862 рокови быв рукоположеный у сященникы. Служив у селах Ильниця, Великі Лучки, Кленово, Ворочево.

Александер Митрак быв катехитом у Мукачовськуй народнуй школі. Товдошньый ученик, а в будущому знамый историк Юрій Калман Жаткович, так памнянув Митрака у свойых мемуарах: « Методы ученя были у всіх єдні – бити по плечах прутом, даже палицьов, а по персткам линейками.

Изьятієм быв руський катехит А.Митрак, который даже не выругав школяров, однако ученики не злоупотребляли  его  ласков и любили его».

Перебывавучи у Мукачові, Митрак пише свої стихы «Мы убоги, мало нас», «Добрі тому багатому», «На Верховині» и печатать йих пуд псевдонимом Материн:

Мы убоги, мало нас…
Мы убоги, мало нас,
Велика в нас старость,
Наши дети босо ходят
Про нашу недбалость.

Говорят нам наши люде:
«Язык свой любите,
И народни права ваши
Никому не дайте».

Добре им так говорити,
При сытости полной.
И писати «статеечки»
О жизне народной.

Добрі тому багатому…

Добрі тому богатому,
Кто родился паном;
Добрі тому щасливому
Кто не быв Иваном.

Ой то не так біднякови
Кто не зазнал долі
Як тому то цветочкови,
Что змарнів у полі.

Других людей щастя пестить
Як мати родная,
А бідного ненавидить
Ги мачуха злая.

На Верховині…
Горы наши, горы.
Наши бідні горы!
На вас я печально
Устремляю взоры.

Что за дивна сила
Тут вас наметала?
Луч тепленькій солнца,
И землю украла!

Кроете ли в недрах
Золотую долю,-
Иль готовите нам
Вічную недолю?

Подовж 60-80- рокув 19 сторуча Митрак пише декотрі роботы на етнаграфичеські темы: «Русскій народ», «Как ісполняет своі  весеннія работи угро-русскій народ», «Жнива в угро-руссов», «Домики или избы в угро-русскіх крестьян», «Домашній быт угро-русских крестьян».

Айбо амйбулшым шедевром Митрака быв очерк «Путевыя впечатленія на Верховине», печатаный у журналі «Світ» в 13, 14, 15 и 16-му номерах за 1867 рук. Наведеме декотрі отрывкы сьоі роботы:

 «…Верховина – отдельный, особый край: там уже не созріет кукуруза, столь любимое растеніе нашого народа, только овес и овес повсюду; хижины не белены, из смерековаго дерева; хлопы сорочки свои не на переди, но на заде связывают; словом повсюду особыя, отличательныя черты на лице и человека и природы…

Идя пішком, я пустился в разговор с двумя мальчиками, которые окончив свою повинную работу при починке дороги, возвращались домой. – Одному могло быть 12 лет от роду, другому – 10.

Не смотря на дітскіе годы их – житейская забота, бідная жизнь – так печально развили  их, что они говорили будто взрослые. Вопрошаю их, как они поживают? – «Тісно, поночку; нее хліба», – был смутный их  отвіт. Як же помогаете себі, откуду достаете  хліба? «Жиды помогають нам, они дают нам на хліб.» Вот единственные благотворители на Верховині. И что за хорошіе благотворители они! От благотворительности их народ повсюду бідніет, а они множатся и богатіют…

Как жаль, что человік на Верховині принужден укрываться от вихров и метелей в узенькія долины, откуду так узок и ограничен кругозор его. А тут на вершині каков простор, какая ширина для взора! Но как далеко отсюда видит око человека , повсюду лиш горы и горы волнуются…

Самая большая біда на Верховині – недостаток путей сообщенія; возового  пути тут майже нет, и лишь верхом на маленьких кониках доставляют себі жители к пропитанію нужныя средства.- Один мадьярскій писатель, описуя мараморошскую Верховину, назвал ее Ирландіей Угорщины. – Если под. Ирландіей разуміют бідный, забытый край, скудныя силы коего извлекаются для чужих выгод, но о котором никто не заботится: то Верховіна одна из самих бідніших Ирландій на світі…»

Служачи парохом села Кленово, Митрак заканчує «Русско-мадярській словарь» и пише «Мадярсько-русский словарь». Не мавучи спонсорськых гроший на печатаня «Русско-мадярського словаря» (846 страниць), Митрак у 1881 рокови выдає го за своі . Друга же часть – «Мадярсько-русский словарь» была напечатана лем у 1922 рокови.

Ги фольклорист Митрак фурт збирав и ушорював русинські співанкы, переказы, легенды. Ще у 1864 рокови у Шарошпотокови вийшов зборник русинськых співанок, зобраных Митраком, котрі потовмачив на мадярськый язык Тиводар Легоцький. Другу часть фольклорних творув у 1866 рокови Митрак через Анатолія Кралицького переслав Якову Головацькому. Сесі записы пузніше напечатали у зборнику «Народныя песни Галицкой и Угорской Руси»

Выйшовши у 1900 рокови на пензію, отець Александер поселив ся в Ужгороді, а пузніше – у Росвигові. Вун надале писав статі, збирав фольклор. За напады на єпископа- ренегата Пенковича на нього ся наверла газета «Карпат», обвинивши у шпіонажі на хосен Росіі и предательстві Австро-Мадярщины.  Митрак гордо отказав: «Перебачте, кить я свойов любовлю до народа ся компрометуву и русином не можу быти, товды другим не хочу».

 17 марта 1913 рока у росвиговськуй хыжи Митрака жандармы зробили обыск и конфісковали рукописы и любимі книжкы поета. Серце го не выдержало…

Автор: Юрий ШИПОВИЧ

Вместе с вами, мы сделаем Русинский Мир лучше!

При копировании данного материала, либо использования в любом виде (печатном, аудио, видео) на своих ресурсах, просьба указывать источник https://rusinskiimir.ru/  и автора произведения Юрий Шипович в иных случаях будем обращаться в соответствующие инстанции (админам соц.сетей, и Суд).Фото использованы из открытых источников интернет пространства.

Left Menu Icon